In deze bijdrage bespreken we de vervolging van douane-overtredingen en geven we een aantal ‘tips and trics.
Strafrecht en douane. Waar komt het samen?
De vraag waar strafrecht en douanerecht samenkomen, is het best te beantwoorden aan de hand van twee cases.
Casus 1. Als douanedeclarant heeft u het wellicht wel eens meegemaakt. U doet een aangifte voor het vrije verkeer en de goederencode blijkt (achteraf) onjuist. U heeft die goederencode van uw opdrachtgever gekregen. Het is voor u moeilijk om de juistheid hiervan te controleren. De aangifte wordt dan ook gecorrigeerd en een UTB voor een hoger bedrag aan douaneschuld volgt.
Een aantal weken (of maanden) later ontvangt u een verhoorset, waarin u wordt aangemerkt als verdachte van het doen van een onjuiste aangifte. U wordt medegedeeld dat u niet tot antwoorden verplicht bent en gevraagd of u een verklaring wil afleggen. Uiteindelijk wordt aan de hand van deze verklaring een proces-verbaal opgemaakt die de basis vormt voor een Fiscale Strafbeschikking (“FSB”) .
Casus 2. Als douanedeclarant heeft u het hopelijk nog nooit of in ieder geval niet vaak meegemaakt. De douane voert een controle na invoer uit en komt tot de (gestelde) conclusie dat op grote schaal onterecht gebruik is gemaakt van preferentiële oorsprong. De Douane heeft de zaak inmiddels, in overleg met de Officier van Justitie, overgedragen aan de FIOD, de FIOD komt u nu verhoren. De FIOD-ambtenaar deelt u mede dat u niet tot antwoorden verplicht bent en dat u wordt verdacht van een strafbaar feit. Vervolgens wordt een proces-verbaal opgemaakt. Maanden later ontvangt u een dagvaarding van het Openbaar Ministerie om te verschijnen voor de Rechtbank voor het plegen van een strafbaar feit.
Het bovenstaande zijn twee “real-life” gebeurtenissen die eenzelfde aanleiding kunnen hebben. Voor beide kan het maken van een fout in de aangifte genoeg zijn, hetgeen strafbaar is gesteld in de Algemene Douanewet in artikel 10:5. Aangevers, importeurs, exporteurs en andere partijen zijn vaak niet of onvoldoende bekend met de implicaties.
De Fiscale Strafbeschikking
In 2011 is de FSB in het leven geroepen. Tot die tijd kenden we binnen het douanestrafrecht nog het transactievoorstel als wijze van strafrechtelijke afhandeling. Met de introductie van de FSB is deze optie te komen vervallen en is het strafrecht in feite naar voren in de keten gehaald. De taken die eerst bij het Openbaar Ministerie lagen, zijn hiermee gedeeltelijk bij de handhaver (Douane) neergelegd. Zonder tussenkomst van een rechter kan de Douane overgaan tot het opleggen van een strafrechtelijke sanctie. Zo’n FSB is een daad van strafvervolging. Als u vervolgens niets doet, dan staat uw schuld en strafbaarheid vast.
De FSB kennen we in beginsel voor twee varianten: voor een overtreding en voor een misdrijf. Het onderscheid hiertussen is dat bij een misdrijf een gevangenisstraf mogelijk is, hetgeen bij overtreding niet het geval is. Bij een misdrijf moet veelal ook sprake zijn van opzet. Als er geen sprake is van opzet, dan volgt meestal een FSB voor de overtredingsvariant. In het geval van de eerste casus kan dan wellicht worden volstaan met een FSB voor EUR 250, de minimale boete die opgelegd kan worden.
Wellicht het belangrijkste onderscheid is dat een FSB in de overtredingsvariant geen justitiële documentatie (ouderwets: een strafblad) oplevert en een FSB voor de misdrijfvariant wel. Van dit laatste heeft u vanzelfsprekend veel meer en langer “last”.
Tegen de FSB staat verzet open. Gaat u in verzet, dan zal de Officier van Justitie vervolgens bepalen of er tot vervolging zal worden overgegaan. Dat kan betekenen dat u alsnog vrijuit gaat, maar ook dat een rechter uiteindelijk overgaat tot het opleggen van een (zwaardere) straf. Bovendien leidt een rechterlijke veroordeling altijd tot justitiële documentatie, ook in de overtredingsvariant.
Geen FSB maar erger….
In het geval van de tweede casus, kan het ook al anders verlopen. U wordt verdacht van het plegen van een (ernstig) strafbaar feit en de Boete Fraude Coördinator / Contactambtenaar heeft, in overleg met, de FIOD en het Openbaar Ministerie, bepaald dat de zaak niet afgedaan kan worden met een FSB, maar dat een strafproces wordt opgestart. U wordt uitgenodigd voor een (aanvullend) verhoor of er is zelfs sprake van een inval van de FIOD en het OM. De administratie wordt in beslag genomen en u wordt voor verhoor meegenomen naar het politiebureau. Hoe gaat u hiermee om?
U heeft als verdachte het recht om te zwijgen, maar u denkt (wel of niet terecht) “ik heb niets te verbergen” dus u geeft een uitgebreide verklaring. U licht toe dat u deze handelwijze altijd al deed, dat u het ook wel vreemd vond maar dat uw opdrachtgever heeft verzekerd dat het wel kan en dat u ook met uw leidinggevende uitgebreid hierover heeft gesproken. Ook licht u toe dat als u de betreffende handelwijze niet zou volgen, de klant weg zou gaan alsmede dat u weet dat ook twee andere concullega’s van u zo werken.
Is het wel verstandig dat u dit allemaal vertelt? En weet u zeker dat een advocaat niet nodig is? U heeft namelijk het recht om een advocaat te raadplegen voordat u het verhoor ‘in gaat’.
In de praktijk wordt naar onze mening te snel gekozen voor de “ik heb niets te verbergen” optie. Dat is wellicht zo, maar een door u afgelegde verklaring kan tot een andere conclusie leiden dan u voorziet en bedoelt, zeker als u de spelregels niet kent. Daarnaast geldt dat achteraf repareren meestal moeilijker is dan voorlopig je mond houden.
Conclusie en meer informatie
Het strafrecht is vaak onduidelijk en onbekend in douanezaken. Een strafrechtelijk verwijtbaar handelen is snel aan de orde. U doet u er goed aan te weten wat u moet doen als het zo ver komt. Wat zijn uw rechten en verplichtingen? Welke strategie kiest u om uw rechten zo goed mogelijk veilig te stellen?
Wilt u meer weten over de implicatie van het strafrecht bij het doen van douaneaangiftes? Neemt u dan contact op met Lidwina Hoekstra.